تبیان، دستیار زندگی
گفته شده که دلیل افزایش قیمت های اخیر، ورود برخی کالاها به بورس است. بررسی این موضوع و به چالش کشیدن دلایل آن محتوای این مقاله را شامل می شود و نهایتأ به نفی این توجیه خواهیم رسید.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آیا ورود کالاها به بورس،علت گرانی‌هاست؟


گفته شده که دلیل افزایش قیمت های اخیر، ورود برخی کالاها به بورس است. بررسی این موضوع و به چالش کشیدن دلایل آن محتوای این مقاله را شامل می شود و نهایتأ به نفی این توجیه خواهیم رسید.


بورس

ساز و کار بورس به این صورت است که عده ای خریدار و فروشنده در مقابل هم قرار می گیرند  و در محیطی که شفاف سازی قیمت ها صورت گرفته است به مبادله کالاها می پردازند. مزیت این روش خرید و فروش این است که همه ی خریداران و فروشندگان از قیمت های مبادلات باخبرند و هیچ مبادله ای پشت پرده صورت نمی گیرد. بورس در کشور ما به صورت کالایی است.در واقع در بورس کالای ایران ، تنها مبادله کالاها انجام می گیرد و خرید و فروشی تحت عنوان برگه یا اوراق قرضه انجام نمی شود، یعنی هرآنچه مورد مبادله است حتما معادل کالایی آن موجود است، در چنین فضایی نمی توان علت گرانی های اخیر بازار را در بورس جستجو کرد ، چند دلیل برای این موضوع وجود دارد:

اول اینکه، مبادلات پولی بدون وجود کالا در بورس ایران صورت نمی گیرد که بتواند عامل افزایش سرعت  گردش پول باشد و در نهایت با افزایش حجم پول در گردش به افزایش قیمت ها دامن بزند.

بورس جایی است که قیمت ها شفاف می شوند، معاملات در حجم و سرعت بالا،در قیمت های تعادلی خریداران و فروشندگان از مشخصه های بازار سرمایه است.

دوم اینکه، بورس ایران آنچنان که باید و شاید کارا و فعال نیست، علیرغم ورود کالاهای جدید و افزایش حجم مبادلات ،هنوز بخش بسیار کوچکی از مبادلات واقعی موجود در بازار را شامل می شود. به عنوان مثال بورس انرزی که از دو سال گذشته آغاز به کار کرده است،به طور کلی مبادلاتی که در آن صورت پذیرفته است، شامل چهار محموله ی50 هزار بشکه ای نفت بوده است،که روی هم 200 هزار بشکه می شود این در شرایطی است که تولید روزانه ی ایران 4 میلیون بشکه نفت است!!

بورس جایی است که قیمت ها شفاف می شوند، معاملات در حجم و سرعت بالا،در قیمت های تعادلی خریداران و فروشندگان از مشخصه های بازار سرمایه است

آیا سهیم بودن بورس به طور کلی در 5 درصد مبادلات روزانه واقعی  بازار نفتی می تواند در قیمتهای این بازار تاثیر گذار باشد؟

آیا سهم بورس در دیگر مبادلات بازارکالاها،آنقدر بالا و چشم گیر است که قیمت ها را تحت تاثیر خود قرار دهد؟

دلیل سوم اینکه، اگر به فرض سهم عمده ای از مبادلات کالایی در بورس صورت پذیرد،باز هم نمی تواند دلیلی برای افزایش قیمتهای کالای مورد نظر باشد،چرا که مبادلات بازار بورس در قیمت توافقی خریدار و فروشنده بسته می شود،بنابراین می توان امیدوار بود که قیمت بدست آمده و مورد مبادله،به ارزش واقعی کالا نزدیک باشد و گران فروشی انجام نشود.بنابراین صرف ورود کالا به بورس، توجیه گران شدن کالا نیست، بلکه توافق بر واقعی شدن قیمت هاست.

با وجود این دلایل، ممکن است گاهی با ورود کالا به بورس، از مجاری غیرعادی ویا کارشکنی ها یا دخالت ها، زمینه افزایش قیمت های کالایی فراهم شود،که البته این پدیده در ساز و کار عادی بورس کالا امکان پذیر نحواهد بود.

تنها در دو صورت ممکن است قیمتی فراتر از قیمت تعادلی خریداران و فروشندگان بازار، در بازار بورس بسته شود، یکی اینکه تبانی بین خریدار با فروشنده شکل گیرد که خریداری حاضرشود در ازای گرفتن امتیاز یا درصد سودی، کالای فروشنده را به قیمتی بالاتر از قیمت تعادلی و واقعی آن بخرد و با مباله بالاتر از قیمت واقعی ،خریداران دیگر را هم متمایل به پرداخت قیمت بالاتر کند و به این صورت قیمت کالای مورد نظر را در بورس بالا ببرند. مورد دوم وقتی است که کالایی، به عنوان مثال، یک کالای کشاورزی وارد بورس می شود و دولت قیمتی حمایتی یا کف قیمت برای آن در نظر می گیرد، در این صورت مطمئنا قیمت کالای مورد نظر در بازار بالاتر از گذشته می شود اما این افزایش در صورتی انجام می شود که کالایی کمتر از ارزش واقعی اش مبادله می شده و گاها تولید کننده دلسرد از تولید شده است.البته نظرات متفاوت است،عده ای دخالت دولت در امر قیمت گذاری را در هر شرایطی نفی می کنند و عده ای لازم می شمارند، در این میان عده دیگری هم در شرایط خاص برای افزایش رفاه جامعه و یا تولیدات استراتزیک آن را می پذیرند.

در شرایط تورمی حتی رفتار عادی مردم به گرانی ها دامن می زند و شرایط را بد و بدتر می کند.چه برسد به رفتارهای سودجویانه افراد در بازارهای مالی و سرمایه

در شرایط تورمی حتی رفتار عادی مردم به گرانی ها دامن می زند و شرایط را بد و بدتر می کند.چه برسد به رفتارهای سودجویانه افراد در بازارهای مالی و سرمایه.

دلیل چهارم اینکه، ساز و کار بورس کالا و همچنین بورس اوراق بهادار در بسیاری از کشورها فعال تر و در حجم بالاترمعاملات انجام می شود و بازار سرمایه عضو جدایی ناپذیر اقتصادهای پیشرفته شده است.بورس یعنی جایی که قیمت ها شفاف می شوند و هیچ عملیات پشت پرده ای صورت نمی پذیرد، معاملات در حجم و سرعت بالا،در قیمت های تعادلی خریداران و فروشندگان از مشخصه های این بازار است، بنابراین به سختی می توان پذیرفت که به طور کلی این بازار موجب افزایش قیمت ها و گرانی های بازارکالاها شود.مطمئنا دلایل بزرگتر و البته تاثیرگذارتری درباره ی این موضوع وجود خواهد داشت، دلایلی مثل مبادلات پولی و غیر رسمی که در خارج از بورس انجام می شود.

بورس

متاسفانه امروزه خرید  و فروش پول از بسیاری از فعالیت های تولیدی و خدماتی سودآورتر است. و شاید دلیل افزایش بی رویه بانکها و موسسات پولی و در ابعاد کوچکتر صرافی ها همین باشد.در اقتصادی که بازی با پول در ابعاد وسیع صورت پذیرد، تورم و افزایش قیمت ها اجتناب ناپذیر است،علاوه بر فعالیت موسسات مالی،عملکرد مردم هم به این مشکل دامن می زند در جایی که انتظارات تورمی شکل می گیرد  و مردم دست به خرید بیشتر می زنند باعث افزایش قیمت ها در بازار می شوند در حالیکه  می گویند اگر کالایی گران شد،نخرید! اما باید قبول کرد که نمی توان در شرایطی که کالاهای اساسی و مایحتاج زندگی گران می شود از خرید صرف نظر کرد،همچنین در شرایط تورمی هر روز ارزش پول کاهش می یابد و مردم  چه بخواهند و چه نخواهند با این پدیده شوم مواجه می شوند پس رفتار عاقلانه خرید امروز است و نه فردا! مردم چه بدانند و چه ندانند اقتصادی عمل می کنند،وقتی می بینند که به طور مثال سال گذشته با حقوق خود قادر به خرید 600 بطری شیر بودند و امسال 300 بطری!! به درستی نتیجه می گیرند که قدرت خریدشان کم شده و می گویند ای کاش قبلا خریده بودم!!خرید مردم زودتر از موعد، موجب افزایش تقاضا در بازار و افزایش قیمت ها می شود، پس می توان نتیجه گرفت که در شرایط تورمی حتی رفتار عادی مردم به گرانی ها دامن می زند و شرایط را بد و بدتر می کند.چه برسد به رفتارهای سودجویانه افراد در بازارهای مالی و سرمایه.

در این شرایط تنها تدبیری مسئولانه از سوی دولتمردان می تواند راه گشا باشد و یا گذرطبیعی اقتصاد از سیکل تورمی و رسیدن به شرایط مطلوبتر.اما آنچه مهم است رعایت اولویت هاست.مسئولان باید برحسب ضرورت فعالیت ها را اولویت بندی کنند و کار امروز را به فردا واگذار نکنند و مردم با رفتاری هوشمندانه و توکل بر خدا از این موضع حساس عبور کنند.

زینب سادات لواسانی

بخش اقتصاد تبیان