یک ظرفیت مغفول مانده برای خروج از بن‌بست
کاهش 20 درصدی قیمت‌ها تنها با 8 پیمان پولی دوجانبه
امروزه حجم زیادی از مبادلات بین‌المللی با ارزهایی مانند دلار و یورو انجام می‌شود. بااین‌حال بد نیست بدانید که برخی کشورها نیز در برخی معاملاتشان راه دیگری را پیش‌گرفته‌اند.
پیمان‌های دوجانبه در دنیای تجارت امروزی
بروز بحران مالی سال 2008 جهان که از بازار مسکن آمریکا آغاز شد شرایطی را به وجود آورد تا کشورهای مختلف رویکرد جدیدی در ساختار تجارت بین‌المللی را در پیش بگیرند. این کشورها که تا پیش از سال 2008 میلادی از ارزهای رایجی مانند یورو و دلار برای مبادلات خود استفاده می‌کردند «پیمان پولی دو یا چندجانبه» را با توجه به مزیت‌های فراوان آن در دستور کار قراردادند.چین و روسیه ازجمله کشورهایی هستند که جهت انجام مبادلات میان خود با استفاده از یو آن و روبل، اقدام به راه‌اندازی یک سیستم پیام‌رسان مالی دوجانبه جایگزین سوئیفت به‌عنوان سیستم ارتباطات بانکی بین بانک‌های داخل و خارج کشور با استفاده از فنّاوری بلاک چین نموده‌اند. استفاده از فنّاوری بلاک چین در مبادلات و تراکنش‌های بانکی، فرصت‌های جدیدی ایجاد کرده است. امنیت بالا وعدم وجود محدودیت‌های زمانی و مکانی در تبادلات بانکی ازجمله مهم‌ترین قابلیت‌های دستگاه‌های مالی مبتنی بر فنّاوری بلاک چین به‌حساب می‌آیند. دیگر بانک‌های مطرح جهانی در کشورهای مختلف نیز برای کاهش هزینه‌های مبادلات و کاهش آسیب‌پذیری، این مسیر را در دستور کار خود دارند.[2]
بزرگ‌ترین قرارداد انرژی دنیا با پیمان دوجانبه پولی
تاکنون بیش از ۴۰ کشور مختلف دنیا حدود ۶۰ پیمان پولی را بین خود منعقد کرده¬اند که چین ازلحاظ تعداد این پیمان‌ها در بالای لیست قرار دارد. اما سؤال اینجاست که چرا نام ایران که بیشتر از تمامی کشورهای جهان مورد تحریم اقتصادی قرارگرفته و امکان مبادله با دلار از او سلب شده است در بین این کشورها دیده نمی-شود؟ در سال ۲۰۱۴ بحران اوکراین باعث ایجاد تنش میان روسیه و غرب شد. سیاستمداران آمریکایی تصور می‌کردند که می‌توانند با استفاده از ابزار تحریم، آسیب‌های جدی به کشور روسیه وارد خواهد آمد. روسیه که خود را در موقعیت تهدید و تحریم از سوی آمریکا می‌دید، پیمان‌های پولی خود با چین را توسعه داد و بزرگ‌ترین قرارداد انرژی دنیا را با مبلغی معادل ۴۰۰ میلیارد دلار با چین به امضا رساند تا تقاضا برای دلار را کاهش داده و تحریم‌های آمریکا را بی‌اثر کند. [3]فقط پیمان دوجانبه پولی با چین ظرفیت ایجاد یک‌میلیون شغل دارد
چین پس از بحران مالی سال 2008 آمریکا و تضعیف دلار، برای کاهش آسیب‌پذیری از دلار و حفظ قدرت اقتصادی خود، مبادلات خود با این ارز را کاهش داد و شروع به حذف دلار از سیستم تجاری خود نمود. در همین راستا، تاکنون این کشور با 46 کشور دنیا پیمان پولی دوجانبه امضا کرده است.برای درک بهتر مطلب می‌توان به ظرفیت بالقوه‌ای که در بستن پیمان‌های دوجانبه بین ایران و چین وجود دارد توجه کرد. مبادلات تجاری ایران و چین در سال ۹۷ به بیش از ۱۴.۸ میلیارد دلار رسید که از این میزان حدود 8.1 میلیارد دلار مربوط به واردات و حدود 6.7 به صادرات تعلق داشته است[4]. چنانچه فقط در تبادلات ایران و چین بتوانیم تنها نیمی این حجم مبادله را با ریال انجام بدهیم، یعنی به‌اندازه 8.1 میلیارد دلار از خروج ارز جلوگیری کرده‌ایم. مطابق با برآوردهای انجام‌شده، با این مقدار ارز حداقل می‌توان یک‌میلیون شغل ایجاد کرد! و یا اینکه حدوداً 1200000 تومان به هر ایرانی پرداخت کرد!!
مطلب فوق تنها مثالی برای نشان دادن پتانسیل پیمان پولی دوجانبه بین ایران و چین بود. قطعاً چنانچه این ظرفیت برای تجارت با دیگر کشورها نیز لحاظ شود، فواید اقتصادی سرشاری برای کشور به ارمغان خواهد داشت. در حال حاضر تنها پیمان پولی میان ترکیه و ایران تا حدی عملیاتی شده است. اما جا دارد تلاش‌های بیشتری در این زمینه انجام پذیرد. برای شروع می‌توان از کارهای کوچک‌تر استفاده کرد تا کم‌کم زمینه برای کارهای بزرگ‌تر فراهم شود. طراحی سازوکارهایی برای بستن پیمان‌های پولی با مدت‌زمان کوتاه‌تر و کم ریسک تر و آن‌هم به‌طور آزمایشی از این جمله است. انعقاد قرادادهایی بین شرکت‌های بزرگ اقتصادی دو کشور در جهت استفاده از ارزهای داخلی بجای دلار و یورو، می‌تواند گام مهمی برای زمینه‌سازی بستن پیمان‌های پولی دوجانبه باشد. با انعقاد پیمان پولی دو یا جانبه و خارج کردن دلار و یورو از تجارت، تقاضا برای این ارزها کم شده و میزان دسترسی به آن‌ها بیشتر می‌گردد که خود این مطلب عامل اصلی در کاهش قیمت دلار و یورو و ارزانی قیمت‌ها در جامعه است.
پیمان‌های پولی و کاهش 20 درصدی سطح قیمت‌ها
کشور ایران به دلیل وجود ظرفیت‌های گوناگون، فرصت‌های بسیار مناسبی برای بستن پیمان‌های دوجانبه دارد. همسایگی با 15 کشور وعایدی اقتصادی حاصل از وجود بازاری حدوداً 600 میلیونی[5]، می‌تواند آثار مثبت زیادی بر رونق اقتصادی کشور و زندگی اقشار مختلف مردم داشته باشد. به گفته کارشناسان، امضا کردن پیمان دوجانبه پولی با 4 کشور چین، کره جنوبی، ترکیه و هندوستان ، کاهشی 47 درصدی در ارز مورداستفاده برای تجارت خارجی را به دنبال خواهد داشت. به‌عبارت‌دیگر از طرفی تقاضای دلار برای تجارت از سوی واردکنندگان کاهش می‌یابد و از طرف دیگرعرضه دلار در بازار داخلی افزایش‌یافته و این به معنای کاهش قیمت دلار و یورو و تقویت پول داخلی است. مطابق محاسبات کارشناسان اقتصادی چنانچه این 4 کشور تبدیل به 8 کشور شوند (اضافه شدن تایوان، عمان، روسیه، پاکستان)، 57 درصد از نیاز ارزی کشور به دلار کم می‌شود. با انجام پیمان دوجانبه‌ی پولی با این کشورها دلار به کانال 8 تا 9 هزار تومان برمی‌گردد که می‌تواند منجر به کاهش 20 درصدی در قیمت‌ها شود. این مطلب علی‌الخصوص در مورد کالاهای وارداتی مربوط به صنایع غذایی، خوراک دام و طیور، دانه‌های روغنی، لوازم‌خانگی، داروهای خاص و تجهیزات پزشکی و… پررنگ‌تر است.پی نوشت:
[1] کارشناسی ارشد اقتصاد
[2] http://fna.ir/bnu993
[3] mehrnews.com/news/4277021
[4] منبع: اتاق بازرگانی
[5] تجارت آنلاین؛ کد خبر ۵۲۲۰۴
