عید قربان، فرصتی طلایی برای آشتی با خدا

ـ درباره جنبه‌های عرفانی عید قربان توضیح فرمایید. یعنی در مورد قربانی کردن نفس و امور نفسانی و توضیح فرمایید که آیا همه خواسته‌های نفسانی باید از بین بروند تا اینکه باید جهت داده شوند؟

درباره اسرار معنوی آیین عید قربان باید عرض کنم که همه مناسک و آیین‌های مذهبی و دینی دارای باطن و عمق معنوی هستند و فراتر از اعمال ظاهری معانی و توجهاتی است که فرد عمل کننده پیدا می‌کند و آگاهی خود را به افق‌های بلند معنوی پیوند می‌زند. روح اعمال ظاهری این توجهات و آگاهی هاست. جسم اعمال بدون روح مرده و کم ارزش است و آن روح با وجود این جسم می‌تواند زندگی کند و بپوید.

در خصوص عید قربان دو موضوع مهم وجود دارد:
نخست عید بودن این روز بزرگ است. عید یعنی بازگشت اعیاد دینی فرصت‌های طلایی برای باز گشت به سوی خدا هستند و برای کسانی که رو به خداوند در حرکت اند، اعیاد دینی فرصت‌هایی برای جهش و برداشتن گام‌های بلند است. عید قربان هم یکی از فرصت‌های طلایی برای نزدیک شدن به خدا و یاد او و انس با اوست.

این عید همچنین برای کسانی که از خداوند فاصله گرفته‌اند روز آشتی و بازگشت است، روز توبه و پناه بردن به آغوش رحمت او که هیچ‌گاه بسته نیست، و امید است که غفلت‌های ما در این فرصت‌های طلایی کمتر شود تا لطف و رحمت بی‌کرانش را احساس کنیم.

اما موضوع دوم قربان بودن این عید است. همه اعیاد بازگشت به سوی خدا هستند اما این جنبه مشترک آنها ست، باید توجه داشت که نوع بازگشت و پیوند با معشوق ازلی در اعیاد گوناگون متفاوت است.در هر کدام از این عید‌ها خداوند به گونه‌ای جلوه می‌کند و با وجهی به بندگان رو می‌آورد و از آگاهان و عاشقان دل می‌برد.

خصوصیت عید قربان این است که نامش نزدیکی است. قربان از قرب به معنای نزدیکی است و این عید حال و هوای ممتازی دارد. انسان با کمی توجه می‌تواند بسیار به خدا نزدیک شود. در برنامه‌های عبادی این عید بزرگ بخشی از آیین باشکوه حج است.

حج گویی قیامتی است که در آن دارایی‌ها و مقامات و رنگ‌ها و نژادها و من‌ها رنگ می‌بازد و فقط بندگی می‌ماند و بی رنگی، پس از این اعمال است که فرد به عرفات و منا و مشعر می‌رود و این‌ها همه مقدمات عید قربان است تا نزدیکی به خدا را تجربه کند.

حضور در عرفات که از جهت آمرزش گناهان و عظمت رحمتی که در آن جاری است با شب قدر برابری می‌کند، مقدمه ورود به عید قربان است. همه این‌ها به این معناست که سالک عابد وقتی به عید قربان می‌رسد، دیگر چیزی از نفسانیت و انانیت برایش نمانده است.

عید قربان این نیست که یک حیوانی همین طور قربانی شود. این عمل با همه توجهات و معانی و اسرارش باید صورت گیرد. از دیدگاه عرفانی کسی که نفسش را مثل بره‌ای رام نکرده در صورت انجام این عمل به نوعی دروغ گفته است.

ـ اعیاد اسلامی ما مثل عید قربان، چگونه می‌توانند آغاز یک تولد دوباره برای زندگی باشند و اصولآً چگونه می‌توان در جامعه اسلامی این اعیاد را به سمت و سوی کاربردی شدن در زندگی سوق داد؟تولدی که از سخن می‌گویید چه تولدی است؟
اگر این را درست بفهمیم، معلوم می‌شود که برای نهادینه کردن این معنویات چه کار باید بکنیم. شما ببینید یک بچه وقتی در رحم مادر است، به غیر از مایعی که در آن زندگی می‌کند و پرده‌های سه گانه رحم و بندنافی که از آن تغذیه می‌کند، چیزی را نمی‌بیند، همین‌ها را هم که می‌بیند درست نمی‌شناسد.

حالا فرض کنید که این جنین متولد می‌شود، دنیای او چقدر تغییر می‌کند، به دنیایی می‌آید که مادر تنها مخلوق کوچکی در آن است، دنیایی با همه عظمت‌ها و شکوه و ناشناخت گی هایش، آسمان‌های بی انتها دریاهای ژرف، کوهایی بلند و میلیاردها انسان و هزاران سال زندگی و تاریخ و فرهنگ و...

خوب وقتی ما از تولد معنوی صحبت می‌گوییم یعنی این که دنیای مادی مثل رحمی است ما را در بر گرفته و این دنیا در برابر دنیای معنوی که آن را فراگرفته بسیار کوچک است. کسی که به آگاهی از دنیای معنوی می‌رسد و حضور خداوند را درک می‌کند و زندگی پس از مرگ باور می‌کند و با چشم یقین آن را می‌بیند، به فرشتگان ایمان می‌آورد و به جای جسم و کوچک خود روح بزرگش را که نفخه الهی است می‌فهمد و خود را از منظر روحانی می‌بیند.

تا جایی که می‌توانیم باید به مردم آگاهی معنوی بدهیم به آنها کمک کنیم از محدودیت در زندگی و دنیای مادی خارج شوند. قابله‌های معنوی کسانی هستند که می‌توانند شعور و آگاهی کافی را به فرد بدهند تا از رحم دنیای مادی متولد شود و به دنیای معنوی پاگذارد.

باید ذهن مردم را با امور متعالی درگیر کنیم تا متعالی شوند، گام بعدی قلب هاست باید هیجان‌های معنوی ایجاد کنیم، و در این میان خودشناسی مهمترین محور آگاهی بخشی است.
 
ـ چرا در عید قربان فقط به جنبه‌های صرفآً مادی آن پرداخته می‌شود و مثلاً در توزیع یک گوشت قربانی خلاصه می‌گردد. به نظر شما جوانان، چگونه باید با فرهنگ عید قربان آشنا شوند و از آن بهره گیرند؟
این تنگ‌نظری‌ها بیشتر به خاطر ناآگاهی است. باید این آگاهی‌ها را به مردم ارائه داد، آنگاه می‌بینید که مردم چهار دسته می‌شوند: گروهی از کنار شما می‌گذرند و دعا می‌کنند که خدایا این دیوانه را شفا بده. گروه دوم، کسانی که شما را انکار می‌کنند و از در مخالفت و تکفیر در می‌آیند. گروه سوم، کسانی که با شما همدلی می‌کنند اما بعد که از شما جدا شوند راه خود را می‌روند و در نهایت، کسانی که این آگاهی‌ها و نگرش‌های معنوی را به خود جذب می‌کنند و با آنها زندگی می‌کنند؛ این گروه اخیر، غالبا جوانان خواهند بود آنها که نور معنویت در وجودشان تازه و درخشان است و در زندگی مادی فسیل نشده‌اند. آنها که رسوبات دنیوی هنوز قلبشان را تیره نکرده است و می‌توانند به زندگی‌شان شکل بدهند و آن را متحول کنند.

---

منبع:
سایت تخصصی مناسبت‌های اسلامی و ملی؛ مصاحبه/آیت‌الله محمدی: درباره عید قربان